Bóle głowy są jednym z najczęstszych objawów towarzyszących chorym z guzami przysadki.
W grupach pacjentów z ropoznanymi guzami przysadki lub kwalifikowanych do operacji bóle głowy stwierdza się u 40 -70% pacjentów.
Większośc badań potwierdza występowanie bólów głowy u ponad 60 % chorych z makrogruczolakami przysadki.
Z drugiej strony bóle głowy jako jedyny objaw lub objaw dominujący jest powodem diagnostyki zakończonej wykryciem guza przysadki tylko u ok. 15% chorych z guzami okolicy siodła.
Rodzaj i lokalizajca bólu nie mają jednoznacznej charakterystyki typowej dla guza przysadki, choć pewne elementy są powtarzalne. Bóle głowy zwykle lokalizują się w okolicy czołowej i skroniowej, okolicy zagałkowej (za okiem), bólami samego oka i jego otoczenia, w przypadku zajęcia zatoki klinowej mogą pojawiać się bóle szczytu głowy. Rzadziej ból może być mało nasilony obejmujacy całą głowę lub powodujący uczucie dyskomfortu w głowie, rodzaju „pełności, rozpierania”.
Bóle głowy u chorych z guzami przysadki przypominają bóle głowy spotykane najczęsiej w populacji tj. migrenę oraz bóle napięciowe, rzadziej są podobne do bólów głowy związanych z podrażnieniem nerwu tródziejnego i autonomicznych nerwów głowy i oka (bóle twarzy, okolicy oka z towarzyszącymi objawami wegetatywnymi jak np. łzawienie, zatkanie nosa, przekrwienie spojówki).
Uważa się, że bóle głowy związane z obecnością guza przysadki wynikają z kilku czynników, najprościej rozumianym jest – mechaniczne rozciąganie, uciskanie unerwionych struktur okolicy podstawy czaszki – tj. opon móżgowo rdzeniowych okolicy siodła, kości podstawy czaszki, dużych naczyń krwionoścnych w pobliżu przysadki. Pośrenio udowdniono, że ciśnienie wewnątrzguzowe powodowane przez rozrost guza w niemal zamkniętej kosto oponowej „kapsule” siodła tureckiego jest związane z bólami głowy.
W takich przypadkach wydawać by się mogło, iż im większy guz tym bóle głowy będą silniejsze, z obserwacji klinicznych wynika, że zależoność wielkości guza od nasilenia bólu głowy nie jest jednoznaczna.
Wydaje się, że guz po przeforsowaniu pewnych barier anatomicznych doprowadza do obniżenia ciśnienia wewnątrzsiodłowego (czy wewnątrzguzowego), co w efekcie może paradoksalnie zmniejszyć bóle głowy. Ponadto bóle głowy nieco częsciej spotykane są w przypadku guzów z komponentą torbielowatą zarówno gruczolaków jak i pierwotnie torbielowatych guzów siodła (torbiele Rathkego, torbiele pajęczynówki czy czaszkogardlaki).
Niektórzy autorzy obserwowali korelację bólu głowy z naciekającym rozrostem guza przysadki i większą częstotliwością bólów głowy u pacjentów z naciekiem zatoki jamistej lub zatoki klinowej.
Drugim elementem odpowiedzialnycm za bóle głowy wydają się być wtórne działania biochemicze i hormonalnie wywołane przez czynne homronalnie guzy. Z takimi przypadkami mamy najczęściej doczynienia w przebiegu akromegalii i przypadkach hiperprolaktynemii, gdzie wdrożenie nawet leczenia farmakologicznego przynosi wyraźną poprawę kontroli bólów głowy.
Rodzinne wystapownaie bołów głowy oraz wcześniejsze występowanie pierwotnych bólów głowy (migrena, bóle napięciowe, bóle trójdzielno-autonomiczne) w przypadku pojawienia się guza przysadki istotnie zwiększa szanse na nasilenie bólu i jego częstotliwości.
Ponadto w wielu pracach podkreśla się częstsze występowanie bólu głowy u kobiet względem mężczyzn.
Bóle głowy, o których można powiedzieć, że bez większych wątpliwości są zwiazane z guzem przysadki to takie, których pojawienia się jest czasowo związane z wystąpieniem zaburzeń hormonalnych lub zaburzeń widzenia. Ponadto guzy o rozroście asymetrycznym z zajmowaniem zatoki jamistej powodują bóle głowy – po stonie guza i zwykle dotyczą okolicy skroniowej, okolicy za okiem lub bólu samego oka.
Uporczywe i oporne na inne sposoby lecznia bóle głowy mogą być wskazaniem do operacyjnego leczenia patologii przysadki, która nie wywołuje innych objawów np.zaburzeń widzenia czy objawów endokrynologicznych.
Pacjent powinien być poinformowany, że szansa na pozbycie się bólu głowy lub wyraźną poprawę tzn. zmniejszenie bólu i jego czętotliwości wynosi ok. 70 %, niestety należy pamiętać, że u ok. 10% chorych operowanych bóle pozostają takie same, a nawet mogą przejściwo zaosatrzyć się.
Silny ból głowy z towarzyszącymi zaburzeniami widzenia i zaburzeniami gałkoruchowymi może być objawem udaru gruczolaka przysadki tj, sytuacji, w której na skutek zaburzeń krążenia w samym guzie dochodzi do jego martwicy lub krwotoku co gwałtownie zwiększa ciśnienie śródsiodłowe i powiększa rozmiary guza w krótkim czasie.cSytuacja taka stanowi jedno ze wskazań do rozważenia pilnej operacji guza przysadki.
Bóle głowy pooperacyjne są wypadkową kilku przyczyn, po pierwsze obecne sa u ponad 50% chorych, są to zwykle tzw.zatokowe bóle głowy obejmujące okolice czoła, nasady nosa, oczodołów, policzków oraz czasem bóle szczytu głowy. Mijają one w przeciągu kilku dni po operacji i mają charakter ustępujący.
Ponadto obecne mogą być bóle głowy wynikajce z podrażnienia struktur w miejscu samej operacji m.in. podrażeniania mechanicznego opon, linii cięcia kość podstwy czaszki oraz ew. ucisku pozostawianych w siodle materiałów uszczelniających lub tamujących krwawienia. Dodatkowo rozluźnione i zwiotczałe po operajci dotychczas rozciągniete opony okolicy przepony siodła i ścian zatok jamistch są bardziej podatne na tętnienie oraz ruchy wywołane zmianami ciśnienia środczaszkowego (np. podczas parcia, kaszlu, dźwigania). Blizny łącznotkankowe oraz obkurczanie opon stabilizujące te ruchy pojawiają się po ok. 3-6 tyg. od operacji, wówczas tego typu bóle zmniejszają się.
Sytuacją zaostrzającą bóle głowy po operacji najczęściej jest zaleganie wydzieliny i stany zapalne zatok nosowych.
Rzadziej przyczyną bólów głowy w okresie pooperacyjnym mogą być zaburzenia elektrolitowe mogące powodować stany sprzyjające obrzękowi mózgu i wtórynymi bólami głowy, nudnościami itp. Najczęstszymi zaburzeniami tego typu są obniżony poziom sodu lub odwodnienie w przypadku nieprawidłowo wyrównanej moczówki prostej.
Silne uporczywe bóle głowy w okresie pooperacyjnym zawsze muszą wzbudzać podejrzenie zaplanie opon mózgowo rdzeniowych czy krwawienia śródczaszkowego, które powinny być w pierwszej kolejności wykluczone.
