Przysadka jest małym gruczołem wydzielania wewnętrznego powiązanym z mózgiem i znajdującym się w obrębie podstawy czaszki. Ten mały gruczoł wielkości mniej więcej ziarna fasoli z uwagi na nadrzędną funkcję koordynującą oraz kontrolną wobec innych gruczołów wydzielania wewnętrznego nazywana jest gruczołem dyrygentem w orkiestrze hormonalnej lub królową wszystkich gruczołów.
Przysadka i podwzgórze stanowiące czynnościową całość mogą być źródłem wielu schorzeń, mimo to choroby przysadki są dość rzadkie i stanowią niewielki odsetek schorzeń endokrynologicznych.
Wśród pacjentów neurochirurgicznych poddawanych operacjom guzów śródczaszkowych pacjenci z guzami przysadki i okolicy podwzgórza stanowią ok. 10-15% chorych, a w ośrodkach specjalizujących się w tego rodzaju zabiegach sięgać może nawet ponad 30% operacji neuroonkologicznych.
Najczęstszymi chorobami przysadki i podwzgórza są guzy przysadki (>95%), w znacznej większości będące łagodnymi nowotworami samej przysadki jako gruczołu oraz guzy sąsiednich tkanek (kości, opony mózgowo rdzeniowe, naczynia), wpływające na jej czynność przez ucisk lub zamknięcie jej naczyń.
Rzadziej spotykane są guzy o charakterze torbielowatym (guz zawierający głównie płyn) mogą to być zmiany będące następstwem zaburzeń rozwoju przysadki np. torbiele Rathkego, torbiele pajęczynówki, które nie są nowotworami w sensie patologicznym.
Rzadszymi schorzeniami przysadki są choroby zapalne – zwykle w postaci przewlekłych zapaleń o charakterze autoimmunologicznym lub tzw. zapalenia z charakterystycznym obrazem histopatologicznym (mikroskopowym) nacieków komórek układu immunologicznego, tworzące charakterystyczne dla danej choroby skupiska komórek nacieku zapalnego tzw. ziarniniaki, należą do nich m.in. sarkoidoza, ziarniniaki gruźlicze. Istniej również grupa nowotworów, które mogą przypominać nacieki komórek układu immunologicznego mi.n. histiocytoza czy chłoniaki.
Najczęstszymi objawami schorzeń układu podwzgórzowo przysadkowego są objawy niedoczynności przysadki i ew. dysfunkcji podwzgórza.
W związku z sąsiedztwem struktur drogi wzrokowej (nerwy wzrokowe i skrzyżowanie wzrokowe) z przysadką i podwzgórzem, procesy chorobowe o charakterze guzowatym mogą powodować charakterystyczne zaburzenia widzenia m.in. pogorszenie ostrości wzroku, ubytki w polu widzenia, mroczki.
Wśród niespecyficznych objawów neurologicznych guzów przysadka są bóle głowy spotykane u 60-90% pacjentów z guzami przysadki.
Podsumowując :
- Przysadka i podwzgórze stanowią źródło szeregu chorób
- Najczęstszym schorzeniem przysadki są łagodne guzy nowotworowe
- Guzy przysadki prawie zawsze są guzami łagodnymi w sensie onkologicznym
- Rzadszymi chorobami przysadki są zmiany zapalne, najczęściej o podłożu autoimmunologicznym
- Względnie często obserwuje się zaburzenia czynności przysadki w następstwie urazów głowy
- Choroby wymagające leczenia operacyjnego to guzy i część zmian zapalnych (biopsje)
- Objawy chorób przysadki są różnorodne i mogą mieć zmienne nasilenie (hormonalne- endokrynologiczne, neurologiczne, ogólnoustrojowe, okulistyczne)
- Diagnostyka chorób przysadki jest złożona z uwagi na mnogość i niespecyficzność objawów wymagających diagnostyki.
- Chorobami przysadki zajmują się lekarze wielu specjalności najczęściej – endokrynolodzy i neurochirurdzy, w diagnostyce aktywnie uczestniczą też interniści, neurolodzy, okuliści i onkolodzy.
