Moczówka prosta jest schorzeniem wynikającym z obniżonego poziomu hormonu antydiuretycznegoi ( ADH – antydiuretic hormone ) zwanego również wazopresyną. Hormon ten produkowany w podwzgórzu,a wydzielany jest przez tylny płat przysadki.
W podstawowych podziałach wyróżniamy moczówkę prosta ośrodkową – której przyczyna leży w uszkodzeniach ośrodkowego układu nerwowego – konkretnie podwzgórza lub przysadki.
Drugą rzadsza postacią jest moczówka prosta nerkowa, gdzie problemem jest brak efektywnego działania ADH/wazopresyny na nerki, które są docelowym miejscem jego działania.
Wazopresyna wydzielana przez tylny płat przysadki działa na naczynia krwionośne ( obkurcza je) oraz głównie na nerki w których wpływa na stopień zagęszczania moczu – in. odzyskiwania wody.
Jeśli z jakiegoś powodu np. guza podwzgórza lub w wyniku operacji stężenie ADH ulega znacznemu obniżeniu nasze nerki wydzielaj duże ilości mało zagęszczonego moczu. Nasz organizm zachowuje się jakby nie zależało mu na oszczędzaniu wody.
Porównując obrazowo można powiedzieć, że ADH/wazopresyna jest siłą zakręcającą kran ( nerki ) z wodą, którą wydalamy. Brak wazoprezyny lub jej za mała ilość ( moczówka) kran jest odkręcony maksymalnie ( nadmierne oddawanie wodnistego moczu), nadmiar ADH ( czyli odwrotność moczówki – zespól SIADH)- kran jestnimeal całkiem zakręcony (oddawana mała ilość zagęszczonego moczu).
Moczówka prosta jako objaw guza przysadki jest dość rzadko spotykaną dolegliwością. Częstość moczówki w najczęstszych guzach przysadki jakimi są gruczolaki przysadki jest bardzo niska ( poniżej 0,5 -1%), nawet w przypadkach olbrzymich czy inwazyjnych guzów czynność tylnego płata jest najczęściej zachowana.
Wśród guzów i schorzeń podwzgórza i przysadki, które objawiają się moczówką są inne niż gruczolaki guzy tej okolicy, najczęściej dotyczące tylnego płata lub lejka przysadki ( są to Czaszkogardlaki i nadsidołowe torbiele Rathkego), guzy z komórek rozrodczych , guzy przerzutowe oraz choroby zapalne (np. naciek w przebiegu sarkoidozy, zapalenie limfocytarne przysadki).
Dużą grupę pacjentów z moczówką prosta stanowią chorzy u których badania obrazowe nie wykazują istotnych zmian w przysadce, lejku czy podwzgórzu – najczęściej podłożem takiej moczówki są procesy autoimmunologiczne.
Jakie są najczęstsze objawy moczówki prostej ?
Najczęstszymi objawami moczówki prostej są :
- Nadmiernie częste oddawanie moczu ( polyuria) w tym również konieczność oddawania moczu w nocy ( nocturia).
- Zbyt duże objętości oddawanego moczu – nawet kilkanaście litrów na dobę.
- Wzmożone pragnienie.
Objawy te mogą być różnie nasilone jednak zwykle pacjenci intuicyjnie odczuwają problem i widzą wyraźną różnice w oddawaniu moczu.
Wzmożonemu pragnieniu czasami towarzyszą objawy mniej specyficzne np. znaczna ochota na zimne pokarmy i napoje ( lody, chłodne napoje), stany podgorączkowe, objawy odwodnienia ( suchość w ustach, zmniejszone napięcie skóry, bóle i zawroty głowy itp.) .
W przypadku przebytej operacji guza przysadki lub okolicy podwzgórza moczówka prosta jako przejściowy objaw występuje dość często. We wczesnym okresie pooperacyjnym ( dni- pierwsze tygodnie po operacji) objawy moczówki spotykane są zwykle przejściowo u ok. 10-20% pacjentów.
Jedynie ok. 5-10 % chorych wymaga okresowego podawania analogu wazopresyny w okresie pooperacyjnym. Trwała moczówka prosta po operacjach guzów przysadki występuje u 1% – 8 % chorych w zależności od rodzajów guzów, doświadczenia operatora itp. Generalnie dla gruczolaków przysadki zwykle odsetek trwałej moczówki nie przekracza 1-2 % operowanych.
Z powodu lokalizacji czaszkogardlaków, która ma zwykle ścisły związek z lejkiem przysadki odsetek trwałej moczówki po operacji jest znacznie wyższy zwykle powyżej 60% operowanych pacjentów. Ustępowanie moczówki prostej – wczesnej trwa zwykle ok. 1-4 tygodni, wg. ogólnie przyjętych definicji na ustąpienie objawów daje się 3-6 miesięcy. Po tym okresie raczej trudno spodziewać się powrotu czynności tylnego płata i należy przygotować pacjenta na przewlekłe leczenie suplementacyjne analogiem wazopresyny ( DDAVP).
