Każda operacja nawet najbardziej prosta i błaha obarczona jest ryzykiem powikłań.
Chcąc ocenić ryzyko operacji opieramy się na przeglądzie wcześniejszych grup operowanych i oceniamy w pewnym sensie wstecznie częstość występowania poszczególnych powikłań (ocena retrospektywna).
Takie zestawienia można porównywać pomiędzy ośrodkami, pomiędzy danymi chirurgami, można też wreszcie kumulować wyniki z różnych ośrodków uzyskując uśrednione dane na bardzo dużych sumarycznych liczbach pacjentów.
Z punktu widzenia pacjenta ryzyko zwykle sprowadza się do kilku zasadniczych kwestii. Po pierwsze czy jest ryzyko śmierci?, Czy jest ryzyko ciężkiego kalectwa – pozbawiającego np. możliwości pracy? Czy może zmienić się jakość życia?
Ryzyko śmierci
Tak, niestety każda operacja ma wkalkulowane ryzyko zgonu w wyniku powikłań bezpośrednich lub pośrednich. Dla operacji przezklinowych ryzyko śmierci jest bardzo niskie w większości serii chirurgicznych na dużych grupach pacjentów są to pojedyncze przypadki na kilkaset lub ponad tysiąc operacji. Wynika z tego, iż ryzyko zgonu jest bardzo niskie – osiąga ok. 0.2-0.5%.
Najczęstszym powikłaniem zagrażającym śmiercią jest niezamierzone uszkodzenie naczyń mózgowych – głownie tętnicy szyjnej wewnętrznej – ryzyko takiego incydentu jest bardzo małe – zwykle 1-3 /1000 operacji (0.1- 0.3%), śmiertelność w tego typu powikłaniu wynosi ok. 50%, więc ogólne ryzyko śmierci z powodu uszkodzenia ICA wynosi 0.05 – 0.1%). Ryzyko uszkodzenia tętnicy szyjnej jak i większość innych powikłań ma związek z doświadczeniem chirurga oraz liczbą wykonywanych prze niego rocznie operacji. Oczywiście im bardziej doświadczony operator tym ryzyko niższe.
Z innych powikłań zagrażających śmiercią są powikłania ogólne szczególnie krążeniowo – oddechowe (zawał serca, zatorowość płucna, ciężkie arytmie, reakcja uczuleniowa) zwykle trudne do przewidzenia częściej występujące u pacjentów z podwyższonym ryzykiem takich powikłań.
Do oceny ryzyka powikłań ogólnych i zgonów okołooperacyjnych służy skala Amerykańskiego Towarzystwa Anestezjologów (ASA) – dla pacjentów zdrowych ASA I – ryzyko takich powikłań wynosi 0- 0.03%, dla ASA II – chorzy ze stabilnym pojedynczym schorzeniem ogólnym dobrze kontrolowanym np. z nadciśnieniem tętniczym, niedoczynnością tarczycy, palacze tytoniu, osoby otyłe (poza otyłością patologiczną BMI >40) ryzyko waha się od 0,2% do 1.0 %, ASA III – pacjenci z licznymi schorzeniami podwyższającymi ryzyko lub zaawansowanymi zmianami jednego schorzenia (np. cukrzyca, choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze, itd.) wynosi ok. 1.8 – 4.5%, ASAIV i V – to chorzy z bezpośrednim zagrożeniem życia lub niewyrównanymi zaburzeniami ogólnymi, którzy nie kwalifikują się do planowych operacji, w tych grupach śmiertelność wynosi 10 -70%.
Z innych powikłań mogących skutkować śmiercią należy wymienić udar mózgu oraz powikłania infekcyjne np. zapalenie opon mózgowo rdzeniowych ryzyko tych powikłań wg. dostępnych statystyk i własnego doświadczenia wynosi ok. 1-2% operowanych, z czego większość przypadków nie stanowi realnego zagrożenia życia, wiec ryzyko śmierci w tych powikłaniach zmniejsza się do ok. 0.1-0.2% u tych chorych.
Podsumowując ryzyko śmierci dla operacji przezklinowej guza przysadki jest bardzo niskie, waha się w przedziale 0.05-0.5% w zależności głównie od obciążeń ogólnych pacjenta i doświadczenia ośrodka i operatora.
Biorąc pod uwagę i wliczając do statystyk przypadki, w których ryzyko powikłań chirurgicznych jest podwyższone jak np. reoperacje, stan po przebytej radioterapii, liczne obciążenia ogólne odsetek skumulowany w publikowanych seriach przypadków wynosi 0.2-0.5%.
Czy jest ryzyko niepełnosprawności – pozbawiającej możliwości pracy?
Do tej grupy zaliczamy powikłania ciężkie, które nie skutkowały śmiercią , lecz w wyniku ich wystąpienia mogło dojść do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, nerwów czaszkowych i powikłań ogólnych pogarszających wydolność układu krążenia i oddechowego.
Ryzyko takich powikłań, do których zaliczamy udary mózgu, uszkodzenia tętnicy szyjnej powikłane udarem, powikłane zaplenia opon, krwawienia śródczaszkowe, uszkodzenia naczyniowe i bezpośrednie nerwów czaszkowych, krwiaki w okolicy operowanej skutkujące uszkodzeniami nerwów, ciężkie powikłania ogólnoustrojowe jak sepsa, zatorowość płucna, zawały serca, wstrząs anafilaktyczny itp. Powikłania te mogą pozostawić trwały uszczerbek na zdrowiu sumarycznie można określić ich częstość na ok. 0,5%-1%.
Specyficznym powikłaniem, którego najczęściej obawiają się pacjenci jest uszkodzenie nerwów i skrzyżowania wzrokowego skutkujące głębokim pogorszeniem widzenia lub ślepotą, tego rodzaju powikłania zdarzają się rzadko wg. Literatury.
Czy może zmienić się jakość życia?
Do tej grupy należą powikłania których charakter może być trwały i wpływać może na pogorszenie jakość życia. Do najczęstszych należą:
Niedoczynności przysadki 5-15%, konieczne przyjmowanie na stałe 1-3 leków jako suplementacja hormonalna, ogranicza możliwość pracy w systemie zmianowym, sytuacjach stresowych, podejmowania profesjonalnej aktywności sportowej.
Moczówka prosta przewlekła 1-2%, konieczne przyjmowanie leku (analog wazopresyny) dożywotnio, w przypadku braku leku konieczny dostęp do wody celem uzupełnienia nadmiernej diurezy, nieprzyjęcie leku wyraźnie pogarsza jakość życia, może ograniczać możliwość pracy w systemie zmianowym, w sytuacjach stresowych, podejmowania profesjonalnej aktywności sportowej.
Przewlekła dysfunkcja jamy nosa i zatok 5 -10% konieczne okresowe leczenie laryngologiczne, może wymagać zabiegów higienicznych poprawiających funkcje jamy nosowe (irygacje, stosowanie aerozoli), może przyczyniać się do zwiększenia ryzyka nawracających infekcji nosowo zatokowych, subiektywnie pogarsza jakość życia (ściekanie wydzieliny w gardle, okresowo bóle głowy, okresowo niedrożność nosa).
Zaburzenia węchu- utrata powonienia -0.5-1%, subiektywne pogorszenie jakości życia – wz. z pogorszeniem lub wyeliminowaniem walorów zapachowych i smakowych spożywanych potraw, używanych kosmetyków itd. Brak odczucia zapachu substancji szkodliwych – gaz, benzyna, rozpuszczalniki, dym itp.
