Częste pytania - Przysadka.pl

Guzy przysadki operują neurochirurdzy lub zespoły neurochirurgiczno- laryngologiczne. Z uwagi na specyfikę i trudność operacji najlepsze wyniki osiągają neurochirurdzy specjalizujący się w tego rodzaju zabiegach. Faktem potwierdzonym w badaniach są wyraźnie lepsze wyniki leczenia oraz rzadsze występowanie powikłań wśród chirurgów mających odpowiednio duże doświadczenie w tego rodzaju operacjach. Przyjmuje się, że odpowiednim doświadczeniem jest wykonywanie od 50-100 operacji przysadki rocznie.

W zależność od rodzaju, wielkości i charakteru guza (czynny/nieczynny) wskazania do leczenia mają różną wagę. Nieleczenie guzów czynnych hormonalnie m.in. wywołujących akromegalię, czy chorobę Cushinga utrzymuje aktywną chorobę, która skutkuje istotnym skróceniem życia i pogorszeniem jego jakości. W przypadku guzów powodujących hiperprolaktynemię nie podejmowanie leczenia skutkuje utrzymywaniem się objawów m.in. zaburzeń płodności, objawów przedwczesnego wygaszenia czynności gruczołów płciowych.

W przypadku guzów nieczynnych hormonalnie istnieje duże ryzyko progresji guza i wystąpienia lub nasilenia objawów uciskowych – utrata wzroku, wystąpienie objawów neurologicznych, pogorszenie jakości życia – bóle głowy, objawy niedoczynności przysadki.

W przypadku wszystkich guzów nieleczonych dochodzi ryzyko wystąpienia niedoczynności przysadki, która nie leczona może stanowić zagrożenie dla życia.

Powikłania leczenia operacyjnego guzów przysadki są dość rzadkie. Częstość ich występowania ma jednak, co zostało udowodnione i potwierdzone w badaniach związek z doświadczeniem osobistym chirurga w zakresie operacji przysadki oraz ogólnym doświadczeniem danego ośrodka z przypadkami guzów przysadki.

Do najczęstszych powikłań leczenia operacyjnego guzów przysadki należą: niedoczynność przedniego płata przysadki (5-10%), przejściowy nieżyt nosa i przewlekłe lub ostre zapalenie zatok (10-15%), przejściowa moczówka prosta – czyli niedoczynność tylnego płata przysadki (5-10%) pozostałe powikłania nie przekraczają poziomu 1-4 %, a należą do nich m.in.: infekcje- w tym zapalenie opon mózgowo rdzeniowych, płynotok nosowy, krwotok z nosa, pogorszenie widzenia, zaburzenia ruchów gałek ocznych, zaburzenia gospodarki wodno elektrolitowej, trwała moczówka prosta, uszkodzenie naczyń mózgowych.

Powikłania śmiertelne są niezmiernie rzadkie, w dużych seriach pacjentów nie przekraczają 0,1-0,5%.

W takich przypadkach należy konsultować się z zespołami specjalistów zajmujących się kompleksowym leczeniem guzów przysadki (zepół: neurochirug, endokrynolog, onkolog- radioterapueta). Taka wielospecjalistyczna konsultacja pozwala na dobranie odpowiednich metod leczenia alternatywnych dla chirurgii, zwykle w rachubę wchodzą skojarzone leczenie farmakologiczne, oraz różne rodzaje radioterapii ( radiochirurgia, stereotaktyczna radioterapia) rzadziej chemioterapia.

Niestety nie wszystkie guzy przysadki można wyleczyć za pomocą interwencji chirurgicznej. Przypadki guzów inwazyjnych tj. wrastających do sąsiednich struktur anatomicznych z powodu zbyt dużego ryzyka powikłań i ograniczeń anatomicznych nie pozwalają na radykalne (całkowite) usunięcie operacyjne. Doświadczony operator na podstawie badań przedoperacyjnych jest w stanie ocenić możliwości radykalnej operacji, w niektórych przypadkach a priori wiadomo, iż resekcja nie będzie doszczętna. O takiej ewentualności pacjent powinien być poinformowany przed operacją. Pozostałość guza w celu zminimalizowania ryzyka odrostu może być poddana leczeniu innymi metodami np. radioterapią czy farmakoterapią. W niektórych przypadkach wchodzi w rachubę II etap leczenia operacyjnego.

Rozpoznawanie guzów hormonalnie czynnych tj. produkujących i wydzielających w nadmiarze hormony przedniego płata i powodujących występowanie chorób takich jak: Akromegalia, choroba Cushinga, Hiperprolaktynemia jest dobrze poznane, zwykle przeprowadzane jest przez endokrynologów i jedynie w rzadkich przypadkach stanowi trudny problem kliniczny. W związku z występowaniem objawów chorób endokrynologicznych pacjenci z tego rodzaju guzami zwykle diagnozowani są znacznie wcześniej niż chorzy z guzami nieczynnymi hormonalnie.

Jak pokazuje praktyka kliniczna, ograniczenia ekonomiczne lub niewystarczająca wiedza w zakresie symptomatologii guzów przysadki niestety wciąż jeszcze dość często odwleka moment wykonania badań obrazowych mogących jednoznacznie wykryć guza przysadki. Jak pokazują dane z Raportu Krajowego Rejestru Guzów Przysadki od wystąpienia pierwszych objawów do postawienia rozpoznania mija średnio ponad 40 miesięcy.

Brak ustępowania objawów choroby endokrynologicznej powodowanej czynnym hormonalnie gruczolakiem może być spowodowany brakiem wyleczenia lub powolną reakcją organizmu na nową sytuację hormonalną (wyleczenie). Często pacjenci wykazują zniecierpliwienie w oczekiwaniu poprawy samopoczucia, należy pamiętać, że długotrwałe działanie patologicznych stężeń hormonów wywołanych przez guz, powodują zmiany w metabolizmie, budowie i czynności wielu narządów. Zmiany te powstawały zwykle w długim okresie, a ich odwrócenie na poziomie szlaków metabolicznych i zmian morfologicznych wymaga dłuższego czasu – tygodni, czasem miesięcy.

Cześć zmian, która powstała w trakcie aktywnej fazy choroby nie ulegnie cofnięciu się – np. kostne zmiany wytwórcze w przebiegu akromegalii. Ponadto część objawów ma tendencję do pozostawania mimo wyleczenia np. bóle głowy, bóle stawowe mimo wyleczonej akromegalii.

Nie ustępowanie objawów wzrokowych mimo potwierdzonego w badaniach obrazowych odbarczenia struktur drogi wzrokowej świadczyć może o trwałym i nieodwracalnym uszkodzeniach tych struktur.

Bóle głowy w okresie pooperacyjnym mają najczęściej charakter bólów zatokowych (bóle czoła, nasady nosa, szczytu głowy) część chorych szczególnie w przypadkach, w których usuwano guz z zatoki jamistej lub guz naciekający ściany zatoki klinowej zgłasza przejściowe bóle oka i okolicy oczodołu.
Tego typu dolegliwości mijają u większości chorych w ciągu 2-3 tygodni od operacji.

W przypadku dużych guzów po operacji których często zachodzi konieczność wykonania plastyki siodła tureckiego i/lub obserwowany jest wyciek płynu mózgowo rdzeniowego śródoperacyjnie bóle głowy mogą być spowodowane ubytkiem objętości tego płynu, ponadto potęgowane są ruchami odbarczonych elementów oponowych okolicy przysadki. Bóle te ustępują zwykle w ciągu kilku tygodni po utworzeniu się blizny stabilizującej struktury oponowe.

Bóle głowy z towarzyszącymi niepokojącymi objawami m.in.: nudnościami, wymiotami, gorączką, zaburzeniami widzenia, bóle nie reagujące na leki p/bólowe- stanowią istotny sygnał ostrzegawczy i wymagają pilnego kontaktu z lekarzem oraz wykonania dodatkowych badań wykluczających poważne powikłania leczenia operacyjnego.

Ogólne osłabienie, zła tolerancja wysiłku, niespecyficzne objawy ogólne (bóle głowy, zawroty głowy) są dość często zgłaszanymi dolegliwościami w okresie pierwszych tygodni po operacji. Objawy te mają związek z okresem katabolizmu okołooperacyjnego oraz wahań stężeń hormonów, różną reakcją na stosownie profilaktycznej suplementacji hormonalnej, obecnością zaburzeń wodno-elektrolitowych oraz dyskomfortu wynikającego ingerencji operacyjnej jam nosa i zatok.
W przypadku wyleczenia guzów czynnych( Ch.Cushinga, akromegalia) dochodzi do normalizacji hormonalnej co subiektywnie w początkowym okresie może być odczuwalne jako ogólne osłabienie i pogroszenie samopoczucia. Objawy te wynikają z „przyzwyczajenia” tkanek i metabolizmu ogólnego do patologicznie wysokich stężeń niektórych hormonów. Ta nagle przerwana adaptacja,paradoksalnie mimo uzyskania prawidłowych parametrów hormonalnych, może byż odczuawalna jako stresor. Organizm potrzebuje czasu zwykle tygodni, miesięcy by przestroić się do nowych prawidłowych parametrów hormonalno metabolicznych.

W przypadku guzów nieczynnych hormonalnie za pełne wyleczenie uznaje się ustąpienie objawów oraz potwierdzone w badaniu radykalne usunięcie guza. Często z przyczyn niezależnych od lekarza i chorego możliwe jest wyleczenie częściowe – inaczej zwane kontrolą choroby, w takiej sytuacji poza ustąpieniem objawów choroby w badaniu MR widoczna może być pozostałość guza, która nie daje się usunąć w sposób bezpieczny, a jednocześnie jej obecność stanowi minimalne ryzyko dla chorego.

W przypadkach guzów czynnych hormonalnie o wyleczeniu decydują wyniki kontrolnych badań hormonalnych, spełnianie przyjętych kryteriów wyleczenia zwykle idzie w parze z ustępowaniem objawów choroby endokrynologicznej wywoływanej przez guz. Badania obrazowe mają w przypadkach guzów czynnych mniejsze znacznie, pokazują one pozostałą część przysadki oraz potwierdzaj prawidłowe zagojenie się miejsca operowanego. Stanowią jednocześnie odnośnik dla badań wykonywanych w przypadku nawrotu choroby.

Suplementacja hormonalna czyli leczenie zastępcze – polega na podawaniu w postaci leków preparatów hormonalnych zastępujących niedobór hormonów, do którego dochodzi w wyniku uszkodzenia przysadki. Dawki suplementacyjne mają na celu odtworzenie stężeń hormonów w zakresach typowych dla normy. Konieczność przyjmowania leczenia suplementacyjnego oraz wielkość dawek ustala endokrynolog opierając się na wynikach badań hormonalnych oraz ocenie samopoczucia chorego. Typowa suplementacja ogranicza się do przyjmowania od 1 do 3 leków 1-2 razy dziennie, czasami zachodzi konieczność podawania leków co jakiś czas w postaci iniekcji lub stosowania leków w postaci plastrów- droga transdermalna. Niestety często suplementacja jest leczeniem dożywotnim oraz wymaga kontroli oraz korekt w przypadku występowania schorzeń dodatkowych.

Tak, guz przysadki poprzez zaburzanie gospodarki hormonami płciowymi może powodować zaburzenia sfery seksualnej. Najczęstszymi objawami u mężczyzn są obniżony popęd, zaburzenia potencji, zaburzenia ejakulacji czy pogorszenie parametrów nasienia. U kobiet najczęściej mamy do czynienia z wtórnym brakiem miesiączki lub nieregularnymi cyklami, zaburzeniami owulacji oraz zaburzeniami libido. W sytuacjach przewlekłej niedoczynności osi hormonalnej gonadalnej (sterującej czynnością jąder i jajników) na skutek zmian hormonalnych dochodzi do zanikania drugorzędowych cech płciowych (utrata owłosienia itp.) oraz następstw przedwczesnego wygasania czynności hormonów płciowych ( osteoporoza,obj. przedwczesnej menopauzy/andropauzy).

Tak, poprzez uszkodzenie przedniego płata przysadki i zaburzenie czynność osi podwzgórzowo-przysadkowo-gonadalnej. Ponadto w przypadkach guzów czynnych hormonalnie np. w guzach powodujących hiperprolaktynemię może dochodzić do czynnościowego zaburzenia funkcji tej osi. Uszkodzenie dróg hormonalnych nadzorujących funkcjonowanie gruczołów płciowych (jądra i jajniki) prowadzi do zaburzeń płodności oraz zaburzeń sfery seksualnej.

Rozwój technik operacyjnych guzów przysadki, a w szczególności zastosowanie technik endoskopowych ograniczyło konieczność stosowania operacji z dostępu przez kraniotomię do minimum (jedynie ok. 3-5% chorych wymaga wykonania operacji poprzez otwarcie czaszki). Znaczna większość chorych nawet z guzami olbrzymimi (powyżej 4 cm) kwalifikuje się do resekcji z dostępu „przez nos”.

Badaniem jednoznacznie wykluczającym obecność guza przysadki jest badanie rezonansu magnetycznego przysadki. Wyjątkiem są sytuacje mikrogruczolaków przysadki powodujących chorobę Cushinga, których nie udaje się uwidocznić nawet w tym badaniu, sytuacja taka dotyczy nawet 20-30% chorych z chorobą Cushinga.
Ponadto trzeba mieć tez świadomość że badanie MR może ujawniać obecność patologii przysadki nawet u ok. 10 % badanych nie spodziewających się guzów – zwykle są to obszaru o słabszym wysyceniu kontrastem podejrzane o bycie mikrogruczolakami lub torbiele płata pośredniego przysadki.

Badanie tomografii rezonansu magnetycznego (MR) potocznie zwanego rezonansem jest głównym narzędziem obrazowania dla chorób przysadki.

Każdy chory bez przeciwwskazań do w/w badania powinien mieć wykonane tego typu badanie przed operacją.
Kontrolne badanie pooperacyjne wykonywane jest zwykle w trybie odroczonym tj. po 3-6 miesiącach od operacji. Ma to związek z trudną interpretacją sygnału i obrazów wczesnych zmian pooperacyjnych w tej okolicy (obecność skrzepów, materiałów użytych do tamowania krwawień, obrzęku przysadki czy tkanek użytych do plastyki siodła tureckiego) utrudnia rzetelną interpretację wyniku. W niektórych sytuacjach wykonywane są tzw. badania ultrawczesne tj. do 24-48h po operacji, których interpretacja daje możliwość wczesnej oceny radykalności.

W przypadkach niepokojących objawów w okresie pooperacyjnym jak np. pogorszenie widzenia, bóle głowy, objawy neurologiczne może być wykonane badanie rezonansu lub tomografia komputerowa z rekonstrukcją różnych rodzajów przekrojów przysadki. Badanie takie choć trudne w interpretacji pozwala podjąć decyzje co do konieczności ponownej interwencji.

W większości przypadków wzrok ulegnie poprawie. Badania i obserwacje kliniczne chorych z zaburzeniami widzenia w przebiegu guzów przysadki wskazują, iż wzrok ulega poprawie u ok. 70-90% operowanych. Istnieje wiele czynników warunkujących stopień i szybkość poprawy widzenia, do najważniejszych z nich należą: czas trwania zaburzeń widzenia, wielkość guza, stopień upośledzenia wzroku przedoperacyjnie.

Od powyższych reguł spotykane są wyjątki np. powrót wzroku po operacji u chorych z całkowitą wieloletnią ślepotą czy poprawa widzenia mimo wieloletniego utrzymywania się zaburzeń widzenia.

Czas powrotu funkcji nerwów wzrokowych i skrzyżowania wzrokowego po operacji jest różny, tym dłuższy im dłużej trwały zaburzenia widzenia. Wstępna poprawa wzroku, najbardziej zauważalna, następuje w ciągu pierwszych dni i tygodni po operacji, ale wzrok może poprawiać się nawet do 1-2 lat od leczenia.

Zwykle terapia jest wieloletnia, przerywana bywa w trakcie ciąży, lub po przekwitaniu. Istnieją doniesienia o próbach odstawianiu leków obniżających stężenie prolaktyny po kilkuletniej skuteczniej terapii (3- 5 lat leczenia, regresja guza, niski poziom prolaktyny) w takich przypadkach u ok. 30-40% pacjentów nie dochodzi do nawrotu hiperprolaktynemii w pozostałych przypadkach konieczny jest zwykle powrót do leczenia.

Guz przysadki w ciąży jest dość istotnym problemem klinicznym. Obserwacje kliniczne wskazują, że zmiany hormonalne w organizmie kobiety podczas ciąży predysponują do powiększania się makrogruczolaków przysadki.

W przypadkach kobiet, u których guz przysadki rozpoznawany jest przed ciążą i jest makrogruczolakiem zaleca się profilaktyczne usunięcie go. W przypadku rozpoznania guza w ciąży decyzja o operacji w trakcie ciąży zależy od obecności lub braku objawów uciskowych powodowanych przez guz – zaburzenia widzenia, bóle głowy itp..

Tak, operacja przysadki nie wyklucza możliwości zajścia w ciąże i urodzenia dziecka. Mimo szeregu trudności z zajściem i utrzymaniem ciąży u chorych z niedoczynnością przysadki, dzięki nowoczesnym technikom i lekom hormonalnym można odtworzyć działanie osi podwzgórzowo- przysadkowo- gonadalnej.

Leczenie takie jest podobne do przeprowadzanego w trakcie technik wspomaganego rozrodu.

Niedoczynność przysadki spowodowana jest uszkodzeniem przysadki przez guz lub będąca wynikiem operacji jest procesem dynamicznym. W przypadkach, w których przedoperacyjnie stwierdzano niedoczynność przysadki, zwykle niedoczynność utrzymuje się mimo usunięcia patologii, powrót czynności przysadki spotyklany jest w takich razach u k. 20-30% chorych. W innych przypadkach przejściowa niedoczynność pooperacyjna ustępuje po kilku tygodniach, miesiącach. Jednocześnie bywają pacjenci, u których prawidłowa czynność przedniego płata w okresie pooperacyjnym ulega pogorszeniu w wyniku wtórnych zmian w gruczole w odległym okresie pooperacyjnym – u podłoża tych zmian leżą bliznowacenie, włóknienie części gruczołowej przysadki, rozwój wtórnego zespołu pustego siodła, wyczerpanie rezerw naczyniowych przysadki.

W związku z powyższymi sytuacjami kontrole czynności przedniego płata przysadki powinny odbywać się okresowo co kilka miesięcy. W przypadkach, w których poziomy hormonów nie uzyskują wartość typowych dla normy po ok. 6-9 miesiącach od operacji szansa na powrót czynności przysadki jest znikoma i należy być przygotowanym na dożywotnią suplementację hormonalną.

Całkowite usunięcie guza jest najbardziej pożądanym efektem operacji, mimo to istniej niewielkie ryzyko odrostu guza. Ryzyko to jest niemal dwukrotnie większe w przypadkach guzów usuniętych niecałkowicie (zwykle ok. 30 % chorych). Niewielka część pacjentów z guzami usuniętymi w całości, potwierdzoną doszczętnością w badaniu MR przysadki będzie miała nawrót guza. Około 10-15% pacjentów z nieczynnymi hormonalnie guzami spodziewamy się odrostu nowotworu w ciągu 10 lat, a ok. 10% może wymagać dodatkowego leczenia (operacja, radioterapia przysadki).
Ponieważ nie można łatwo przewidzieć, u którego pacjenta dojdzie do nawrotu guza, wszyscy pacjenci wymagają regularnej kontroli lekarskiej. Dodatkowo gruczolak może odrosnąć nawet po 20 latach lub jeszcze później. Jeśli guz wytwarzał hormon, który powodował określone objawy (Ch.Cushinga, akromegalię, hiperprolaktynemię), to nawrót schorzenia jest zwykle odczuwalnych przez samego chorego. Pomiar odpowiedniego poziomu hormonu we krwi lub moczu jest najdokładniejszą metodą określenia nawrotu guza w przypadku guzów czynnych hormonalnie. Gruczolaki nieczynne hormonalnie, czaszkogardlaki i torbiele Rathkego nie wytwarzają dodatkowych hormonów, który można zmierzyć we krwi lub moczu i traktowąc jako tzw. markery

Wówczas badanie MR przysadki jest najlepszą metodą nadzoru i kontroli tego typu patologii pod kątem nawrotu.

Najbardziej skuteczne leczenie i jego dobór zależą od rodzaju guza przysadki, dlatego ważne, aby twoim guzem zajmowali się lekarze potrafiący prawidłowo rozpoznać i określić rodzaj guza.

Inne leczenie stosujemy w guzach czynnych hormonalnie inne w nieczynnych hormonalnie, inne jeszcze w guzach nie będących typowymi guzami przysadki (gruczolakami).

Dla przykładu gruczolaki wytwarzające prolaktynę najskuteczniej leczy się terapią farmakologiczną (tabletki). U ponad 90% pacjentów terapia lekami zmniejsza rozmiar guza i poziom prolaktyny we krwi. U około 8-10% pacjentów leczenie farmakologiczne nie jest wystarczająco skuteczne i konieczne może być leczenie chirurgiczne i ewentualnie radioterapia.

Najlepszym sposobem leczenia innych typów guzów przysadki jest usunięcie guza przez doświadczonego neurochirurga, który często wykonuje operacje przysadki. Chociaż wielu neurochirurgów ma pewne doświadczenie w chirurgii przysadki, tylko nieliczni poświęcili swoją karierę chirurgii przysadki i osiągają powtarzalne sukcesy oraz mają minimalne ryzyko powikłań.

Decyzja o poddaniu się leczeniu operacyjnemu guza przysadki podejmowana jest przez pacjenta. Na jej podjęcie ma oczywiście wpływ opinia lekarzy specjalistów, którzy w oparciu o swoją wiedzę i doświadczenie ułatwiają pacjentowi podjęcie decyzji poprzez krytyczną ocenę zalet i pozytywnych skutków, względem ryzyka operacji. Ponadto przedstawiają inne alternatywne możliwości leczenia.

Istnieje szereg sytuacji w których podjęcie decyzji jest oczywiste i intuicyjne, są to przypadki gdy leczenie operacyjne jest jedynym możliwym i skutecznym postępowaniem, a odstąpienie od operacji wiąże się z wysokim ryzykiem czy pewnością pogorszenia zdrowia, jakości życia czy wręcz zagrożenie życia. Takimi sytuacjami są np. narastające zaburzenia widzenia, obecność objawów neurologicznych, choroba endokrynologiczna nie mogąca być leczona farmakologicznie, brak jednoznacznego rozpoznania histopatologicznego.

W pozostałych przypadkach leczenie ma na celu zapobieganie naturalnemu przebiegowi i dalszym skutkom choroby.

Nie ma określonej liczby operacji, której może być poddany pacjent. Mając na uwadze bezpieczeństwo, możliwości techniki operacyjnej oraz warunki anatomiczne podczas kolejnej operacji, decyzja o re-operacji jest podejmowana po przedyskutowaniu z chorym zalet i wad takiego postępowania. Część pacjentów bywa reoperowana 1-2 razy, rzadkością są przypadki, w których pacjenci operowani bywają 4-5 razy.

Dla gruczolaków powyżej 10 mm (makrogruczolaki) odsetek odrostów wynosi w zależności od rodzaju guza, okresu obserwacji i in. czynników od 10-40%. Guzy o większej tendencji do odrostów, bardziej inwazyjne a tym samym trudniejsze do uzyskania bezwzględnej radykalności odrastają częściej 20-50%, guzy o niskiej agresywności, bez cech inwazji, usunięte w całości mają niskie odsetki wznów, w czasie wieloletniej obserwacji odrosty spotyka się nie częściej niż w 10%.

W przypadku mikrogruczolaków procent wznów jest wyraźnie mniejszy i wynosi do ok. 10%.

Tak, guz przysadki może niestety odrastać po operacji. Istnieje zależność pomiędzy wielkością guza, a odsetkiem odrostów, ponadto czynnikami decydującymi o możliwości odrostu są niektóre cechy samego guza jak np. zdolność inwazji sąsiadujących tkanek, rodzaj samego guza. W przypadku makrogruczolaków przysadki odsetek odrostów waha się od ok. 10-50% w zależności od stopnia resekcji oraz rodzaju guza. W przypadkach w których komórki guza wrastają w struktury anatomiczne, których nie można bezpiecznie usunąć lub usunięcie jest technicznie niewykonalne, planowo pozostawia się część guza. Pacjent powinien być poinformowany o takiej ewentualności. Na podstawie badań przedoperacyjnych można w wielu przypadkach ocenić możliwości radykalnego usunięcia.
Istnieje wiele czynników na podstawie których można przewidywać i szacować ryzyko odrostu należą do nich : wspomniana inwazyjność, resekcja niecałkowiata, podwyższone wskaźniki mówiące o liczbach komórek dzielących się w guzie ( tzw. wszkaźiniki proliferacji), niektóre typy histologiczne gruczolaków.

Gruczolaki nie dają przerzutów. Rozpoznanie przerzutu z agresywnego – inwazyjnego gruczolaka przysadki jest jednoznaczne z rozpoznaniem raka przysadki. Jest to bardzo rzadka patologia opisywana w pojedynczych przypadkach na kilka tysięcy gruczolaków.

Istnieje kilka sytuacji gdy guz przysadki stanowi bezpośrednie lub pośrednie zagrożenie życia. Przypadki takie to m.in. rzadko spotykane olbrzymie (kilkucentymetrowe) guzy przysadki powodujące ucisk struktur mózgu, z zaburzeniami krążenia płynu mózgowo rdzeniowego tj. powodujące wodogłowie, rozległe guzy, które poprzez ucisk/naciek naczyń krwionośnych wywołują udary niedokrwienne pnia mózgu lub podwzgórza. Innym stanem, w którym dochodzi do zagrożenia życia może być burzliwy przebieg udaru gruczolaka przysadki.

Ponadto zagrożeniem dla życia są guzy powodujące znacznego stopnia niedoczynność przysadki, która nierozpoznana i nieleczona prowadzić może również do groźnych powikłań.

Należy też wspomnieć o możliwych śmiertelnych skutkach chorób powodowanych przez czynne hormonalnie gruczolaki np. powikłania nieleczonej choroby Cushinga, akromegalii czy niedoczynności przysadki mogą prowadzić do przedwczesnej śmierci.

W większości przypadków guzy przysadki są gruczolakami tj. guzami łagodnymi. Rak przysadki jest niezmiernie rzadko występującą patologią. Istnieje bardzo niewielkie ryzyko, że guz przysadki może okazać się guzem przerzutowym tj. ogniskiem nowotworu złośliwego innego narządu np. raka płuca lub piersi, dotyczy to jednak pacjentów leczonych na tego typu nowotwory.

Generalnie guzy przysadki (gruczolaki) uważane są za guzy o powolnym wzroście. Zwykle guz powiększa się do kilku milimetrów rocznie, bywają przypadki, gdy guz w trakcie wieloletniej obserwacji nie rośnie lub przyrasta o kilka milimetrów. Historia naturalna gruczolaków przysadki jest zróżnicowana – mikrogruczolaki wykazują niewielką tendencję do wzrostu – zwykle w wieloletnich obserwacjach progresja w kierunku makrogruczolaka obserwowana jest u ok.5-10 % pacjentów. Makrogruczolaki wykazują większy potencjał wzrostowy, ich obserwacje potwierdzają tendencję wzrostową u ok.50-70% chorych.

Niektóre z guzów, szczególnie np. tzw. gruczolaki agresywane mogą charakteryzować się bardzo szybkim wzrostem. Zwykle nie jesteśmy w stanie przewidzieć tempa wzrostu guza, o jakiejkolwiek dynamice rozrostu można mówić dysponując kilkoma badaniami MR wykonanymi w odstępie kilu miesięcy czy kilku lat.

Większość guzów przysadki nie jest dziedziczna oraz nie jest potwierdzone występowanie rodzinne. Bardzo rzadko występują dziedziczne zespoły, w którychtypowe jest występowanie gruczolaków przysadki np.: zespół gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej typu 1 ( MEN1), czy zespół rodzinnie występujących gruczolaków (FIPA), zespół McCuna Albrighta czy zespół Carneya. Zespoły te należą do chorób rzadkich w skali Polski diagnozowanych jest zaledwie kilka- kilkanaście osób rocznie.

Pochodzenie guzów przysadki nie jest w pełni wyjaśnione. W etiologii (przyczynie) guzów przysadki podkreśla się konieczność powstania zaburzeń genetycznych w komórkach przysadki, które prowadzą do niekontrolowanego podziału w/w komórek i powstania guza. Dotychczas poznano kilka genów, których uszkodzenie prowadzić może do zapoczątkowania rozwoju guza. Nieznane są czynniki ryzyka prowadzące do zaistnienie takich mutacji. Drugim szlakiem przyczynowym mogącym tłumaczyć powstanie guza przysadki jest nieprawidłowa reakcja poszczególnych komórek przysadki na sygnały otrzymywane z mózgu, a konkretnie z części bezpośrednio nadzorującej przysadkę tj. podwzgórza. Uważa się, że być może patologiczne, zbyt intensywne pobudzanie lub nadmiernie intensywna reakcja komórek przysadki, oraz zaburzenia regulacyjnych „obwodów” hormonalnych na poziomie podwzgórza-przysadka prowadzi do generowania guzów. Niektóre guzy posiadające receptory hormonalne, reagują wzrostem na podwyższone stężenie pewnych hormonów z sytuacją taką spotykamy się np. w ciąży.

Tak, można, ale pod warunkiem przyjmowania suplementacji hormonalnej. Całkowite usunięcie-uszkodzenie przysadki wiąże się z trwałą niedoczynnością zarówno płata przedniego jak i tylnego. Nieleczona niedoczynność przysadki prowadzi do wtórnych zaburzeń hormonalnych oraz gospodarki wodno-elektrolitowej, które stanowią stany zagrożenia życia i mogą prowadzić do śmierci.

Przysadka mózgowa położona jest w niewielkim zagłębieniu w podstawie czaszki, kształt tego zagłębienia przypomina nieco siodło, stąd ta część podstawy (dna czaszki) nazywana bywa siodłem tureckim. Jednocześnie siodło tureckie położone jest na granicy jamy czaszki i jamy nosa. Chcąc odnieść położenie przysadki do powierzchni głowy jest ona schowana dość głęboko-w rzucie na twarz położona jest mniej więcej pomiędzy oczami, w rzucie na boczną powierzchnię nieco do przodu od małżowiny usznej.